Lời bànNăm 2017, Hoa Kỳ buộc tội Cuba tấn công các nhà ngoại giao bằng một loại vũ khí âm thanh bí mật khiến họ bị “hội chứng Havana”, nên đã cắt giảm nhân viên đại sứ quán xuống mức tối thiểu. Đến 2018, Canada cũng có động thái tương tự.
Đang xem: Hội chứng havana là gì
Mới đây, vài nghiên cứu khoa học kết luận: các nhà ngoại giao mắc hội chứng Havana thực chất là bị nhiễm độc phospho hữu cơ từ thuốc diệt muỗi.
Acetylcholine và tiếp hợp thần kinh cơ(neuromuscular synapse)
Tiếp hợp thần kinh cơ là nơi tiếp xúc giữa mút trụ giác của tế bào thần kinh với bản vận động của sợi cơ. Tại các synapse này, acetylcholine chế tiết từ các tế bào thần kinh chạy vào khe synap sẽ liên kết với các thụ thể acetylcholine trên màng hậu synap, giúp chuyển tín hiệu đến các bó sợi actin-myosin và làm cơ co.
Khi sự truyền tín hiệu thần kinh chấm dứt các phân tử acetylcholine sẽ bị các enzyme acetylcholine esterase thủy phân thành axit acetic và choline. Các phân tử choline này được các tế bào thần kinh trước synapse tái sử dụng để kết hợp với các phân tử acetyl-CoA để tạo thành các acetylcholine mới thông qua các hoạt động của enzyme choline acetyl transferase.
Cơ chế nhiễm độc phospho hữu cơ
Thuốc trừ sâu phospho hữu cơ là những hóa chất trừ sâu có gốc carbon liên kết với các gốc phosphate. Hiện nay, có rất nhiều loại thuốc trừ sâu phospho hữu cơ được sản xuất và sử dụng trong nông nghiệp, y tế.
Vào cơ thể các hợp chất phospho hữu cơ sẽ gắn rất chặt khó hồi phục (irreversible) với các enzyme acetylcholin esterase, bất hoạt enzyme này khiến acetylcholin không bị phân hủy được nên tích tụ lại rất nhiều và kích thích liên tục các thụ thể (receptor) hậu synapse gây lên hội chứng cường cholinergic, là bệnh cảnh chính của ngộ độc phospho hữu cơ.
Xem thêm: Cách Làm Mứt Mận Ăn Bánh Mì, Cách Làm Mứt Mận Phết Bánh Mì Dẻo Ngon, Thơm Phức
Tình trạng cường cholinergic này khiến các bắp cơ bị kích thích gây co liên tục, không thể kiểm soát. Hậu quả là có sự co thắt dữ dội ban đầu, tiếp theo là sự kéo dài khử cực làm phong tỏa thần kinh cơ cuối cùng dẫn đến liệt mềm toàn bộ cơ bắp trong cơ thể, đặc biệt là liệt cơ hoành gây ra cái chết ngạt đau đớn.
Hội chứng Havana
Vụ việc diễn ra từ cuối năm 2016 đến năm 2018, khiến chính quyền Donald Trump cáo buộc rằng các nhà ngoại giao đã bị tấn công bởi một loại vũ khí bí mật, nghi ngờ là âm thanh, khiến họ mất ngủ, chóng mặt, mờ mắt, rối loạn nhận thức, khó tập trung, rồi mất trí nhớ. Những rối loạn này được đặt tên là“Hội chứng Havana”.
Năm 2017, Mỹ đã cắt giảm số nhân viên của đại sứ quán ở thủ đô Havana, Cuba, xuống mức tối thiểu. Năm 2018, Canada cũng có động thái tương tự.
Các nghiên cứu khoa học của ĐH Dalhousie và TT y tế Nova Scotia trên các các nạn nhân Canada đều bịthiếu hụt enzyme cholinesterase,enzyme tối cần thiết tại tiếp hợp thần kinh cơ, để phân hủy chất acetylcholine khi cơ hoạt động. Các nhà khoa học hồi cứu và phát hiện rằng, từ 2016-2018, để phòng tránh dịch bệnh Zika lan rộng, Cuba tiến hành phun thuốc diệt muỗi diện rộng, trùng với khoảng thời gian các nhà ngoại giao có triệu chứng bất thường. Trưởng nhóm nghiên cứu, GS Alon Friedman, kết luận“Việc phơi nhiễm quá mức với chất ức chế cholinesterase là nguyên nhân gây ra các chấn thương não”.
Bàn luận
Với ba dữ liệu: (1) Hình ảnh cắt lớp CT Scan não gợi ý tổn thương do chất độc thần kinh (neurotoxin); (2) Xét nghiệm sinh hóa thấy nồng độ enzyme cholinesterase giảm; (3) Hội chứng Havana trùng hợp với thời điểm phun thuốc diệt muỗi phòng dịch Zika, nhóm nghiên cứu ĐH Dalhousie và TT y tế Nova Scotia rất có có lý khi kết luận các nạn nhân bị hội chứng Havana có thể bị nhiễm độc phospho hữu cơ từ thuốc phun muỗi.
Xem thêm: Tuyển Tập Thơ Tình Chia Tay 4 Câu Thấm Đẫm Nước Mắt, Những Bài Thơ Chia Tay Người Yêu Hay Nhất
Tuy nhiên, cũng có hai phản biện hợp lý : (1) Việc phun thuốc diệt muỗi đã được tiến hành nhiều lần, ở nhiều nơi không chỉ quanh khu vực sứ quán Mỹ và Canada, nhưng tại sao chỉ 40 nhân viên mắc hội chứng Havana mà không có thêm nhiều cư dân tại đây bị ảnh hưởng. Bà Pamela Isfeld, Chủ tịch Hội Dịch vụ Chuyên viên nước ngoài (Foreign Service Officers) cho rằng “Điều này rất bức xúc cho những người có liên quan. Nếu đúng là nhiễm độc ở môi trường, khắp mọi nơi, thì phải điều trị cho bản thân và cả người thân thuộc”; (2) Cũng có thể đây là một dạng bệnh thần kinh (neurological disorder) hơn là một nhiễm độc môi trường. Tiến sĩ Douglas Smith, GĐ Trung tâm Chấn thương não (Center for Brain Injury and Repair) ĐH Y khoa Pennsylvania, Perelman, cho rằng “Kết quả chỉ là minh chứng cho các bệnh nhân đã được nghiên cứu và điều trị.Những người ngoài tiếp tục nghi ngờ khả năng rối loạn tâm lý. Khám cho những bệnh nhân này đều cảm thấy điều này là có thật từ quan điểm thần kinh, và đây là một rối loạn thần kinh thực sự”.
TS.BS Trần Bá Thoại
Uỷ viên BCH Hội Nội tiêt Việt Nam
TÀI LIỆU THAM KHẢO
<1> Acetylcholine
https://en.wikipedia.org/wiki/Acetylcholine
<2> Acetylcholinesterase
https://vi.wikipedia.org/wiki/Acetylcholinesterase
<3>Organophosphorus compound
https://en.wikipedia.org/wiki/Organophosphorus_compound
<4>Organic phosphorus insecticides
https://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/ba-1950-0001.ch029
<5> Organic phosphate insecticide poisoning
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/0002934358903322
<6> Anticholinesterase (organic phosphorus) pesticide poisoning
https://calpoison.org/news/anticholinesterase-organic-phosphorus-carbamate-pesticide-poisoning
<7>Mosquito fumigation may have caused mystery ‘Havana syndrome’, study says
https://www.theguardian.com/world/2019/sep/19/havana-syndrome-mosquitos-cuba-diplomats
<8>Canadian research points to pesticides as possible cause of Havana syndrome
https://ottawacitizen.com/news/local-news/canadian-research-points-to-pesticides-as-possible-cause-of-havana-syndrome
<9>Cuba ‘sonic attack’ might be connected to insecticide intended to fight Zika, study says
<10> Israeli researchers believe pesticides as likely cause of Cuban-based ‘Havana syndrome’
https://www.jns.org/research-points-to-pesticides-as-likely-cause-of-cuban-based-havana-syndrome/
<11> Havana syndrome: Exposure to neurotoxin may have been cause, study suggests
https://www.cbc.ca/news/canada/havana-syndrome-neurotoxin-enqu%C3%AAte-1.5288609
<12> Neurotoxin may have caused diplomats’ illness in Cuba: study
https://www.reuters.com/article/us-cuba-diplomats-canada/neurotoxin-may-have-caused-diplomats-illness-in-cuba-study-idUSKBN1W42QU
<13>Ben-Gurion university study says “Havana syndrome” caused by pesticides
https://www.jpost.com/HEALTH-SCIENCE/Ben-Gurion-University-study-says-Havana-Syndrome-caused-by-pesticides-602335
<14>Pesticides, not sonic weapons, may have made diplomats in Cuba sick, preliminary study finds
https://gizmodo.com/pesticides-not-sonic-weapons-may-have-made-diplomats-1838419392